Jadalnia: od starożytności do współczesności

Jadalnia: od zawsze w centrum wydarzeń

Już z zamierzchłych czasach, wiele tysięcy lat wcześniej, plemiona i duże rodziny przemierzające wielkie połacie terenu w celu znalezienia pożywienia prędzej czy później musiały na moment przystanąć. Był to czas na przygotowanie zdobytego posiłku, odpoczynek czy wreszcie spędzenie nocy. Ludzie od zarania dziejów wybierali możliwie najbezpieczniejsze miejsca, które chroniły ich przed dziką zwierzyną, niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi czy wrogo nastawionymi konkurentami. To właśnie wtedy, gdy ludzkość funkcjonowała w trybie nomadycznym, powstała namiastka domu – bezpiecznej przystani, w której można było zregenerować organizm. Kolejnym etapem przystosowywania się człowieka do życia na naszej planecie było przejście na osiadły tryb życia. Gdy tylko nasi przodkowie nauczyli się uprawy warzyw, zbóż, a także oswoili niektóre zwierzęta (takie jak krowy, świnie, kozy) i poznali tajniki hodowli, mogli na dłużej zatrzymać się w jednym miejscu. Ciągłe poszukiwanie żywności w różnych miejscach stało się niepotrzebne – od teraz człowiek był w stanie zagwarantować sobie przetrwanie bez konieczności ciągłych wędrówek. Ten moment można uznać za początek współcześnie rozumianego domu – miejsca, w którym spędzamy tak dużą część naszego życia. Przez kolejne tysiące i setki lat ludzie stopniowo nauczyli się budować pomieszczenia, w którym przyszło im żyć. Początkowo mieszkali tam, gdzie schronienie i bezpieczeństwo zapewniała natura, na przykład w jaskiniach. Następnie zaczęto budować domy z dostępnych surowców – z kamienia, gliny, drewna. Domy zyskały solidne fundamenty, a ich wykonanie gwarantowało życiową stabilizację. Od samego początku sercem i centralnym punktem każdego takiego miejsca było palenisko, przy którym najczęściej kobiety przygotowywały strawę dla całej, licznej rodziny. Stopniowo takie dość pierwotne ogniska były zastępowane przez pierwsze kuchenki, na których po dorzuceniu paliwa stałego można było podgrzewać zdobyte pożywienie. W tym celu wykorzystywano na przykład drewno albo węgiel. Warto przy tym dodać, że przygotowany posiłek spożywano zazwyczaj w tym samy miejscu, początkowo na podłodze – stoły pojawiły się w naszych domach nieco później. Wraz z dalszym rozwojem cywilizacji oraz budownictwa rozrastały się także domowe przestrzenie.

Jadalnia: funkcjonalna przestrzeń

Już starożytni budowali wielkie pałace z niezliczoną ilością izb. W tak urządzonych budynkach nie mogło zabraknąć miejsca, w którym bogaci spożywali uroczyście wcześniej przygotowany posiłek. Jadalnia, bo o niej mowa, stała się – przynajmniej dla tych najbardziej zamożnych – centralnym punktem domu. W naszej kulturze przyjęło się, że posiłki jada się przy stole, do którego dostawione są krzesła. Nie jest to jednak reguła. W Starożytnym Rzymie jadano i ucztowano w pozycji półleżącej, natomiast w odległej Japonii na podłodze – koncepcja stołu i krzeseł nie była ówcześnie znana. Od samego natomiast początku jadalnia musiała być przystosowana do przyjęcia dużej ilości osób, a przynajmniej domowników. Przyjęło się również, że powinna być usytuowana stosunkowo blisko kuchni tak, aby przygotowane potrawy łatwo i szybko można było podać ucztującym. Wyposażenie tego pomieszczenia zmieniało się i rozrastało na przestrzeni wieków. Pomijając wielkie niekiedy i łamane stoły uginające się od przeróżnych potraw i napitków, jadalnie zwykło się także wyposażać w systemy grzewcze, takie jak kominki czy kozy. Można stwierdzić, że znaczenie tych pomieszczeń rosło tym bardziej, im bogatsze i zasobniejsze było społeczeństwo bądź niektóre jego grupy. W średniowieczu wielkie jadalnie można było spotkać w zasadzie tylko na zamkach i w pałacach, czyli tam, gdzie przebywali wysoko urodzeni – rody królewskie, książęce, hrabiowskie. W kolejnych wiekach tego przywileju doświadczały również warstwy wyższe społeczeństwa – szlachta i arystokracja. Kto z nas nie kojarzy z przekazów historycznych, ale również z książek czy filmów, na czym upływał dzień wysoko urodzonym – na polowaniach i ucztowaniu właśnie! Kolejny przełom nastąpił wraz z rozkwitem miast i mieszczaństwa. Na wydzielone pomieszczenie, w którym spożywano w ciągu dnia posiłki, mogła sobie teraz pozwolić jeszcze większa ilość osób. Byli to ci, którzy przybyli do miast i którym udało się wejść w posiadanie odpowiednio dużego mieszkania w kamienicy. W dalszym jednak ciągu jadalnia była pomieszczeniem niewątpliwie kojarzonym z luksusem czy wręcz przepychem. Było tak zwłaszcza, jeśli wziąć pod uwagę, że rodzina dysponująca jadalnią zatrudniała dodatkowo służbę, która zajmowała się przygotowywaniem i wydawaniem posiłków. XX wiek przewrócił jednak do góry nogami nasze dotychczasowe wyobrażenia. Czas ten był niewątpliwie dużym skokiem cywilizacyjnym, szczególnie w naszej części świata. W rozrastających się miastach rozpoczęła się budowa mieszkań na wielką skalę, modernizowała się także wieś.

Jadalnia: serce każdego domu

Wnętrza, w których żyjemy, zyskały nową jakość, coraz więcej ludzi mieszkało w godnych warunkach – z dostępem do wody, prądu, ogrzewania – oraz w coraz większych metrażach. Nic więc dziwnego, że w obecnych czasach nikogo już specjalnie nie dziwi obecność jadalni czy to w mieszkaniu w bloku z wielkiej płyty, czy na wsi w tradycyjnym domu jednorodzinnym. Pomogły oczywiście takie czynniki jak powszechnie dostępna i zróżnicowana żywność oraz więcej czasu wolnego, dzięki któremu jesteśmy w stanie zorganizować uroczysty posiłek w gronie najbliższych. Jadalnia stała się prawdziwym sercem każdego domu. To miejsce, w którym gromadzimy się uroczyście i w rodzinnym gronie, aby wspólnie spożywać świąteczne posiłki. To także przestrzeń codzienna, w której siadamy po całym ciężkim dniu, i spożywając kolację, dzielimy się z najbliższymi swoimi wrażeniami i historiami. Co ciekawe, współcześnie nie jest to tylko miejsce, gdzie, jak sama nazwa wskazuje, jemy. Duży stół, który zazwyczaj znajduje się na wyposażeniu tego pomieszczenia, świetnie sprawdzi się do gry w planszówki, rodzinnej narady czy popołudniowej szybkiej kawy. Z pewnością posiadanie oddzielnej jadalni jest bardzo dużą wygodą, ale mimo wszystko nie każda rodzina może sobie pozwolić na wydzielenie do tego celu osobnego pomieszczenia. Pamiętajmy, że typowe mieszkanie składa się zazwyczaj z sypialni, salonu (zwanego również dużym pokojem), kuchni, łazienki i toalety. Właściciele takiego miejsca decydują się zazwyczaj na wydzielenie części jadalnej w którejś już zagospodarowanej przestrzeni.

Współczesna jadalnia: trendy

Zazwyczaj obserwujemy dwa trendy: część jadalna, która znajduje się w kuchni lub salonie. W przypadku tak zwanych otwartych kuchni ta część może znajdować się również na granicy obu pomieszczeń. Nawet pomimo ograniczeń metrażowych nie jesteśmy w takim przypadku w trudnej sytuacji. Z pomocą przychodzą bowiem liczni producenci mebli, którzy oferują sprytne i funkcjonalne rozwiązania dla naszych mieszkań. Mowa tutaj o różnego typu składanych lub rozsuwanych stołach. To samo tyczy się krzeseł – współcześnie takie składane meble możemy bez większego problemu schować w dowolnej szafie. Jeśli zaś lubimy masywne meble jadalniane (różne style), a są one potrzebne od święta, nic nie stoi na przeszkodzie, aby trzymać je w piwnicy lub schowku. Wspomnieliśmy o stole i krzesłach. A co na nich? Cała zastawa, a więc talerze, talerzyki, wazy, półmiski, chochle, kieliszki, kieliszeczki szklanki, dzbanki, sztućce przechowywane były pierwotnie w specjalnie do tego przystosowanych kredensach. Obecnie, szczególnie jeśli chodzi o wspomniane małe mieszkania, mało kto może pozwolić sobie na taki wielkogabarytowy mebel. I tu z pomocą przychodzą nam sprytne systemy kuchenne. To w samej kuchni, wyposażonej w niezliczone szafki stojące, szafki wiszące, półki czy półeczki możemy bez problemu składować całą niezbędną zastawę.

Celebracja wydarzeń w jadalni

Nie sposób nie zauważyć, że stało się ono bardziej egalitarne – świętować w jadalni może każdy. I chociaż jest to przeważnie czas szczególny i uroczysty dla bliski spotykających się przy wspólnym stole, formuła takiego spotkania może być nieco luźniejsza. To z kolei oczywiście zależy od samej okazji, jak i od podejścia samych gospodarzy i gości. Nie zmienia się natomiast cel i przesłanie: jadalnia była, jest i najprawdopodobniej będzie miejscem szczególnym w domu każdego człowieka. Niezależnie od miejsca zamieszkania, obyczajów czy kultury. Jesteśmy bowiem jako ludzie z natury społeczni. Uwielbiamy spotykać się, obcować ze sobą, wymieniać się informacjami, konfrontować swoje poglądy. A tak się składa, że tego typu aktywności mają bardzo często miejsce właśnie przy jedzeniu. Bo czy to nie wokół jedzenia kręci się świat? Jest nam potrzebne do codziennego funkcjonowania i do przeżycia. Ale jedzenie to również przyjemność sama w sobie. Kto z nas nie ma swoich preferencji i zwyczajów kulinarnych, ulubionego dania, ale też potraf, których nie lubi. Dlatego też jedzenie łączy a nie dzieli. Dostarcza energii, ale stanowi też świetny temat do rozmów, funkcjonuje nierzadko jako hobby. I właśnie jadalnia doskonale łączy te dwa światy – świat pysznego jedzenia oraz świat międzyludzkiej interakcji. O tym, jak istotny jest to aspekt w naszym życiu, przekonaliśmy się całkiem niedawno – w okresie pandemii koronawirusa. Izolacja społeczna, nawet w obrębie całych rodzin, sprawiła, że musieliśmy wyrzec się jednej z naszych ulubionych form spędzania czasu – razem, w gronie najbliższych, przy jednym stole. Wypada mieć nadzieję, że to tylko przejściowe trudności i wszystko wróci do normy. I że jadalnia jeszcze przez długi czas będzie tak ważnym miejscem twojego domu – czy to będzie zwykłe mieszkanie w bloku, domek na wsi, pałac czy zamek.